دکتر دیونا ویلیامز، عصب‌شناس دانشگاه اموری، با نگاهی فراتر از پیش‌داوری‌ها، به دنبال پاسخ‌های زیستی برای اثرات مخرب هم‌زمان HIV و مواد مخدر بر سلامت انسان‌هاست.
نگاهی تازه به رابطه اعتیاد و HIV
دکتر ویلیامز که پژوهش خود را از دوران دکترای تخصصی آغاز کرده، متوجه شکاف‌های عمیقی در دیدگاه پزشکی نسبت به افرادی شده که هم‌زمان با ابتلا به HIV، دچار سوءمصرف مواد مخدر یا داروهای تجویزی نیز هستند. این افراد اغلب پیامدهای درمانی وخیم‌تری را نسبت به سایر مبتلایان به HIV تجربه می‌کنند. مواردی مانند پیشرفت سریع‌تر بیماری، افزایش بار ویروسی، علائم شدیدتر و حتی آسیب‌های مغزی در آن‌ها شایع‌تر است.
برای سال‌ها، جامعه پزشکی تصور می‌کرد این مشکلات به دلیل مصرف نکردن منظم داروهای ضدویروسی (ART) است. اما دکتر ویلیامز این فرضیه را به چالش کشید. او در دوره‌ای که در کالج پزشکی آلبرت اینشتین نیویورک تحصیل می‌کرد، با بیماران مبتلا به HIV ملاقات داشت و دریافت که بسیاری از آن‌ها با وجود مصرف منظم دارو، باز هم دچار مشکلات جدی هستند، به‌خصوص اگر مواد مخدر مانند کوکائین هم مصرف کنند.
این مشاهدات موجب شد ویلیامز فرضیه‌ای جدید مطرح کند: «شاید مشکل از خود داروها نیست، بلکه از تعامل پیچیده‌ی آن‌ها با مواد مخدر در بدن افراد است.»
یافته‌های جدید: کوکائین چگونه داروهای HIV را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
تحقیقات اخیر ویلیامز نشان می‌دهد که کوکائین می‌تواند عبور برخی داروهای HIV از سد خونی-مغزی را تسهیل یا مانع شود. به‌عبارت دیگر، حضور این ماده مخدر می‌تواند غلظت داروها در مغز را تغییر دهد، و از طریق تغییر در میزان آنزیم‌ها و پروتئین‌های دخیل در فعال‌سازی داروها، اثرگذاری درمان را به‌شدت کاهش یا افزایش دهد.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که در مورد مصرف‌کنندگان مواد مخدر، شاید نیاز به تغییر در دوز یا نوع داروی تجویزی وجود داشته باشد — نه صرفاً ملامت بیماران بابت «پیروی نکردن از درمان».
نگاهی انسانی‌تر به پژوهش
ویلیامز به‌جای کار با حیوانات آزمایشگاهی، مستقیماً با سلول‌های انسانی کار می‌کند — تصمیمی که پیچیدگی، هزینه و چالش‌های فراوانی دارد، اما نتایجی واقعی‌تر برای درمان انسان‌ها به‌دست می‌دهد.
او همچنین پژوهش‌هایی در زمینه تفاوت‌های فردی در ساختار گیرنده‌های کانابینوئیدی (گیرنده‌هایی که به مواد فعال در ماری‌جوانا پاسخ می‌دهند) در گونه‌های مختلف حیوانی انجام داده و متوجه شده این تفاوت‌ها حتی در بین افراد یک گونه هم بسیار زیاد است. بنابراین، تعمیم نتایج حیوانات به انسان‌ها می‌تواند خطرناک باشد.
دانشمندی که مرزها را می‌شکند
دیونا ویلیامز نه‌تنها در علم، بلکه در زندگی نیز الهام‌بخش است. او هویت‌های متعددی را هم‌زمان در خود دارد: یک زن سیاه‌پوست نان‌باینری (غیرباینری)، عضو جامعه LGBTQ+، فردی مبتلا به اوتیسم، والد مجرد، اولین فرد دانشگاه‌رفته خانواده، و هنرمندی در عرصه رقص و هنرهای رزمی.
او می‌گوید: «همه این هویت‌ها به من کمک کرده‌اند که انسان‌های مختلف را بهتر درک کنم و دانشمند بهتری باشم.»
اساتیدی مانند دکتر گونزالو تورس از دانشگاه لویولا، ویلیامز را پژوهشگری «باهوش، خلاق، مصر و آینده‌دار» توصیف می‌کنند. او با جسارت به حوزه‌هایی وارد می‌شود که شاید تخصص اولیه‌اش نبوده‌اند، اما با تلاش فراوان و دانش‌آموزی مداوم، در آن‌ها نیز می‌درخشد.
ویلیامز باور دارد اوتیسمش به او قدرت دیده‌شدن فراتر از چارچوب‌ها را داده است. «وقتی دیگران می‌گویند: این کار شدنی نیست، من می‌پرسم: چرا؟»
References
Colón Ortiz, R., et al. (2024). Cocaine regulates antiretroviral therapy CNS access through pregnane-X receptor-mediated drug transporter and metabolizing enzyme modulation at the blood-brain barrier. Fluids and Barriers of the CNS. https://doi.org/10.1186/s12987-023-00507-3
Rosado-Franco, J. J., et al. (2024). Roadmap for the expression of canonical and extended endocannabinoid system receptors and metabolic enzymes in peripheral organs of preclinical animal models. Physiological Reports. https://doi.org/10.14814/phy2.15947
