مزایای اوزمپیک و سماگلوتاید و داروهای مشابه آن ممکن است فراتر از کاهش وزن باشد پژوهشگران با خوشبینی محتاطانه به آینده این داروها نگاه می‌کنند
در سال جاری، محبوبیت داروی دیابت و کاهش وزن سماگلوتاید همچنان افزایش یافته است. احتمالاً شما تبلیغات دارو سماگلوتاید را در شبکه‌های اجتماعی دیده‌اید یا از دوستانی شنیده‌اید که نسخه‌های پرفروش برندهای اوزمپیک و وِگووی (نوع دوز بالاتر آن) را امتحان کرده‌اند یا حتی داستان‌هایی از افرادی که این داروها را به صورت میکرو دوز مصرف کرده‌اند، شنیده‌اید.
سماگلوتاید و داروهای مشابه آن، هورمون GLP-1 که در روده تولید می‌شود را شبیه‌سازی می‌کنند. اما این خانواده دارویی جدید نیستند. سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تقریباً ۲۰ سال پیش، نخستین نسخه از سماگلوتاید را برای درمان دیابت تایید کرد و حدود ده سال بعد، داروی دیگری به نام لیراگلوئاید را برای کاهش وزن تأیید کرد. تایید لیراگلوئاید اهمیت ویژه‌ای داشت، زیرا به گفته دانیل دراکر، متخصص غدد در دانشگاه تورنتو، “این دارو نشان داد که شاید این داروها کاربردی فراتر از کنترل گلوکز دارند.”
در چند سال گذشته، این وعده به حقیقت پیوسته است. آزمایش‌های بالینی در افراد مبتلا به دیابت و چاقی نشان داده‌اند که سماگلوتاید و نسخه‌های جدیدتر آن می‌توانند به افراد کمک کنند که وزن زیادی را نسبتاً ایمن از دست بدهند. این موضوع تاریخی نیست. پیش از این داروها، درمان‌های چاقی پر از مشکلات ایمنی بودند، همانطور که در مورد داروی معروف فن‌فن (که باعث نشت دریچه‌های قلب می‌شد) مشاهده شد. این داروها و برخی دیگر از داروهای کاهش وزن از بازار خارج شدند.
داستان داروهای GLP-1 ممکن است پایان متفاوتی داشته باشد. به علاوه، مزایای این داروها به نظر می‌رسد که فراتر از کاهش وزن باشد. اگرچه این داروها معمولاً باعث احساس سیری و کاهش میزان غذا خوردن می‌شوند، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهند این داروها ممکن است در درمان بیماری‌هایی که بر قلب، کلیه، کبد و دیگر اعضای بدن تأثیر می‌گذارند، کمک کنند. هنوز تمام راه‌هایی که سماگلوتاید و بقیه داروها ممکن است به بدن کمک کنند، مشخص نیست، اما برخی از اثرات آن‌ها ممکن است مستقل از کاهش وزن باشند. مطالعات نشان می‌دهند که سماگلوتاید حتی ممکن است اعتیاد و التهاب را کاهش دهد. و آزمایش‌های بالینی که به بررسی اثرات عصبی این داروها در بیماران مبتلا به پارکینسون و آلزایمر می‌پردازند، در حال انجام است. داروهای قوی‌تر نیز در راه هستند. FDA قبلاً یکی از این داروها را تأیید کرده است: تری‌زپاتاید (که با نام‌های مونجارو و زپ‌باند در بازار است)، که مانند دو هورمون روده‌ای GLP-1 و GIP عمل می‌کند. همچنین داروهایی که سه یا حتی چهار هورمون را شبیه‌سازی می‌کنند، در حال آمدن هستند.
برای درک بهتر آینده این زمینه، خبرنگار Science News با دانیل دراکر و سه متخصص دیگر صحبت کرده است: پزشک-دانشمند لورنزو لگیو از موسسه ملی سوء مصرف مواد مخدر در بالتیمور، فیزیولوژیست ورزشی گلن گاسر از دانشگاه ایالتی آریزونا در فینیکس و متخصص غدد ماریا دانیلا هرتادو آندره از کلینیک مایو در جکسون‌ویل، فلوریدا. گفت‌وگوهای انجام شده به منظور اختصار و شفافیت ویرایش شده‌اند.
تغییرات در داروهای GLP-1
دانیل دراکر: واقعاً داده‌های آزمایش بالینی سماگلوتاید بود که باعث تغییرات بزرگ شد. برای اولین بار، در این داده‌ها دیدیم که افراد زیادی توانستند کاهش وزن دو رقمی تجربه کنند. پیش از این، چنین چیزی در درمان چاقی ممکن نبود، مگر اینکه به جراحی چاقی روی می‌آوردید.
سماگلوتاید اولین دارویی بود که به مردم گفت: “وای، این یک چیز متفاوت است.”
مزایای قلبی-عروقی داروها
دراکِر: مطالعه SELECT در افراد دارای اضافه‌وزن یا چاقی [که در سال ۲۰۲۳ منتشر شد] نشان داد که این داروها باعث کاهش ۲۰ درصدی در حملات قلبی، سکته‌ها و مرگ‌های قلبی-عروقی و همچنین ۱۹ درصد کاهش مرگ‌ومیر کلی شدند. این چیزی است که واقعاً قواعد بازی را تغییر داده است. ما هیچ‌وقت چیزی شبیه به این را در داروهای درمان چاقی ندیده بودیم.
اثر بر اعتیاد و بیماری‌های دیگر
لگیو: به نظر می‌رسد این دسته از داروها اثرات گسترده‌ای بر روی اختلالات اعتیادی دارند. این کار بسیار امیدوارکننده است، اما هنوز در مراحل اولیه قرار دارد.
تحقیقات آینده در مورد بیماری‌ها
هرتادو آندره: ما قبلاً شواهدی در مورد تری‌زپاتاید و آپنه انسدادی خواب داریم و داده‌های بیشتری در مورد اثرات مفید این داروها بر اختلالات کبدی متابولیک در حال انتشار است. مطمئناً در آینده اطلاعات بیشتری خواهیم شنید. شاید داده‌هایی در مورد آرتروز و سرطان نیز منتشر شود.
پیش‌بینی برای آینده
دراکِر: اگر شما با دیابت نوع ۲ یا چاقی زندگی می‌کنید، شواهد قابل‌توجهی وجود دارد که این داروها فراتر از کنترل قند خون و وزن بدن شما مفید هستند. اما آیا باید بقیه افراد نیز این داروها را مصرف کنند؟ بیایید ببینیم آزمایش‌ها در مورد پارکینسون، آلزایمر و بیماری‌های کبدی متابولیک چه نشان می‌دهند. بیایید صبر کنیم و داده‌ها را بررسی کنیم. این داده‌ها در طی سال‌های آینده به‌طور مداوم منتشر خواهند شد.
اثرات جانبی داروهای جدید
دراکِر: ایمنی داروهای مبتنی بر GLP-1 در حال حاضر به‌خوبی ثابت شده است. عوارض جانبی عمدتاً شامل تهوع، استفراغ و اسهال هستند. اما وقتی شروع به هدف‌گذاری روی چندین هورمون می‌کنیم، باید بگوییم که ایمنی این داروها هنوز کاملاً مشخص نیست. این داروها در حال دستکاری مدارهای اضافی هستند، بنابراین همیشه باید ایمنی آن‌ها را در آزمایش‌های بزرگ مورد بررسی قرار دهیم.
پرسش‌های بزرگ
دراکِر: ما احتمالاً چندین داروی جدید خواهیم داشت که می‌توانند به طور متوسط ۲۵ درصد وزن بدن را کاهش دهند. سپس این سوال مطرح خواهد شد که تفاوت بین آن‌ها چیست؟ آیا همه این داروها به طور یکسان برای بیماری‌های قلبی، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های کبدی متابولیک، پارکینسون، آلزایمر و آپنه خواب موثر خواهند بود یا تفاوت‌هایی بین آن‌ها وجود خواهد داشت؟
:Reference
Gundersen, V. (2024). GLP1R in Parkinson’s Disease. Clinicaltrials.gov. ID: NCT03659682. Accessed October 16, 2024
Jastreboff, A. M. (2023). Triple–Hormone-Receptor Agonist Retatrutide for Obesity — A Phase 2 Trial. New England Journal of Medicine, 389, 514. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2301972
Atri, A., et al. (2022). evoke and evoke+: design of two large-scale, double-blind, placebo-controlled, phase 3 studies evaluating the neuroprotective effects of semaglutide in early Alzheimer’s disease. Alzheimer’s & Dementia, 18, e062415. https://doi.org/10.1002/alz.062415
