محققان دانشگاه بیرمنگام نشان داده‌اند که یک داروی در حال توسعه برای درمان سرطان، می‌تواند به بازسازی اعصاب آسیب‌دیده پس از آسیب نخاعی کمک کند.
این تحقیق که امروز در مجله پزشکی ترجمه‌ای و بالینی منتشر شده، با استفاده از مدل‌های سلولی و حیوانی نشان داده است که داروی آزمایشی AZD1390، زمانی که به‌صورت خوراکی مصرف شود، می‌تواند پاسخ سلول‌های عصبی به آسیب DNA را مسدود کند و باعث بازسازی اعصاب آسیب‌دیده شود. این فرایند به بازیابی عملکرد حسی و حرکتی پس از آسیب نخاعی کمک می‌کند.
گام جدید در درمان آسیب‌های نخاعی
این خبر تنها چند هفته پس از آن منتشر شده که همین تیم تحقیقاتی نشان داده بود داروی آزمایشی دیگری به نام AZD1236 می‌تواند با مسدود کردن واکنش‌های التهابی، آسیب ناشی از جراحت نخاعی را کاهش دهد. هر دو مطالعه با حمایت برنامه نوآوری‌های باز آسترازنکا (AstraZeneca) انجام شده است؛ برنامه‌ای که ترکیبات دارویی، ابزارها، فناوری‌ها و تخصصهای علمی خود را در اختیار جامعه علمی قرار می‌دهد تا روند کشف و توسعه داروهای جدید تسریع شود.
داروی AZD1390 توسط آسترازنکا در حال بررسی است تا مسیر سیگنالینگ وابسته به ATM و ترمیم شکست‌های دو رشته‌ای DNA (DSBs) را مسدود کند. این عملکرد باعث می‌شود سلول‌های سرطانی نسبت به درمان‌های پرتودرمانی حساس‌تر شوند. سیستم پاسخ به آسیب DNA (DDR) زمانی فعال می‌شود که به DNA آسیب وارد شود؛ این اتفاق نه‌تنها در برخی از انواع رایج سرطان رخ می‌دهد، بلکه پس از آسیب نخاعی نیز مشاهده شده است.
چگونه این دارو باعث بازسازی اعصاب می‌شود؟
پروفسور زبیر احمد از مؤسسه التهاب و پیری دانشگاه بیرمنگام و دکتر ریچارد تاکسورث از مؤسسه سرطان و علوم ژنومیک، این فرضیه را مطرح کردند که فعال‌سازی مداوم این سیستم ممکن است از بهبود آسیب نخاعی جلوگیری کند و مسدود کردن آن می‌تواند به ترمیم اعصاب و بازیابی عملکرد بدن پس از آسیب کمک کند.
مطالعات اولیه نشان داد که AZD1390 باعث رشد سلول‌های عصبی در محیط آزمایشگاهی می‌شود و مسیر آنزیم ATM را که مسئول تنظیم پاسخ به آسیب DNA است، مهار می‌کند.
نتایج آزمایش‌های حیوانی
در مرحله بعد، محققان از مدل‌های حیوانی برای بررسی اثرات AZD1390 پس از آسیب نخاعی استفاده کردند. نتایج نشان داد که مصرف خوراکی AZD1390 باعث سرکوب قابل‌توجه مسیر آنزیم ATM، تحریک رشد مجدد اعصاب فراتر از محل آسیب و انتقال سیگنال‌های الکتریکی از طریق محل آسیب‌شده می‌شود.
امید به بازیابی کامل عملکرد بدن پس از آسیب نخاعی
پروفسور احمد اظهار داشت: «ما در حال ورود به دوره‌ای هیجان‌انگیز در تحقیقات آسیب‌های نخاعی هستیم که در آن چندین داروی آزمایشی به‌عنوان درمان‌های بالقوه معرفی شده‌اند. ما به‌ویژه از AZD1390 هیجان‌زده‌ایم، زیرا این دارو به‌صورت خوراکی مصرف می‌شود و به مقدار کافی به محل آسیب می‌رسد تا رشد مجدد اعصاب را تحریک کند و عملکرد از دست‌رفته را بازیابی کند.»
او افزود: «یافته‌های ما نشان می‌دهد که عملکرد حسی و حرکتی به‌طور چشمگیری بهبود یافته است، به‌طوری‌که حیوانات تحت درمان با AZD1390 ظرف ۴ هفته پس از آسیب، هیچ تفاوتی با حیوانات سالم نداشتند.»
تسریع ورود به فاز بالینی با استفاده از داروهای موجود
دکتر تاکسورث تأکید کرد که این مطالعه اولیه نشان می‌دهد که AZD1390 می‌تواند در درمان بیماری‌های تغییر‌دهنده زندگی نقش داشته باشد.
او افزود: «یکی از مزایای مهم این تحقیق این است که ما به جای توسعه یک داروی جدید از صفر، در حال بررسی امکان استفاده از یک داروی آزمایشی موجود هستیم. این موضوع می‌تواند روند ورود این درمان به مرحله بالینی را به میزان قابل‌توجهی تسریع کند.»
ثبت اختراع برای یک استراتژی درمانی جدید
دانشگاه بیرمنگام برای مسدود کردن مسیر پاسخ به آسیب DNA (ATM/Chk2) با ترکیباتی مانند AZD1390 درخواست ثبت اختراع ارائه کرده است. این رویکرد می‌تواند یک استراتژی درمانی بالقوه برای ترمیم اعصاب آسیب‌دیده محسوب شود.
:Reference
Ahmed, Z., & Tuxworth, R. I. (2022). The brain‐penetrant ATM inhibitor, AZD1390, promotes axon regeneration and functional recovery in preclinical models of spinal cord injury. Clinical and Translational Medicine, 12(7). https://doi.org/10.1002/ctm2.962
