پیشرفت امیدوارکننده در توسعه داروهای آلزایمر

تیمی بین‌المللی از محققان به رهبری دانشگاه لنکستر، به یک پیشرفت امیدوارکننده در توسعه داروهای درمان بیماری آلزایمر دست یافته‌اند.

برای اولین بار، دانشمندان دارویی را توسعه داده‌اند که بر روی هر دو نقطه داغ تجمع پروتئین Tau در مغز اثر می‌گذارد. پروتئین Tau عامل کلیدی در نورودژنراسیون است.

این دارو که یک مهارکننده پپتیدی به نام RI-AG03 است، در جلوگیری از تجمع پروتئین Tau در مطالعات آزمایشگاهی و همچنین در مدل‌های مگس میوه مؤثر بوده است.

جزئیات تحقیق

این تحقیق که در Alzheimer’s & Dementia: The Journal of the Alzheimer’s Association منتشر شده است، به رهبری دانشگاه لنکستر و با همکاری دانشگاه ساوتهمپتون، دانشگاه ترنت ناتینگهام، مؤسسه علمی پزشکی توکیو و مرکز پزشکی دانشگاه تگزاس ساوت‌وسترن انجام شده است.

پروفسور دیوید السوپ و دکتر نایجل فول‌وود، دو عضو فقید دانشکده علوم زیست‌پزشکی و زیستی دانشگاه لنکستر، از اعضای کلیدی این تیم تحقیقاتی بودند.

نوآوری RI-AG03

این دارو برای اولین بار در آزمایشگاه پروفسور السوپ و توسط دکتر آنتونی آگیدیس با استفاده از زیست‌شناسی محاسباتی طراحی شد و ابتدا در محیط‌های آزمایشگاهی تست شد.

دکتر آگیدیس، نویسنده اصلی تحقیق، گفت: “تحقیقات ما گامی مهم به سمت ایجاد درمان‌هایی است که می‌توانند پیشرفت بیماری‌هایی مانند آلزایمر را متوقف کنند.”

وی افزود: “این رویکرد منحصر به فرد که هر دو ناحیه کلیدی پروتئین Tau را هدف قرار می‌دهد، می‌تواند تأثیر فزاینده‌ای بر کاهش اثرات زوال عقل در جامعه داشته باشد و یک گزینه جدید و ضروری برای درمان این بیماری‌های ویرانگر ارائه دهد.”

نقش پروتئین Tau در آلزایمر

پروتئین‌های Tau نقش حیاتی در حفظ ساختار و عملکرد نورون‌ها (سلول‌های مغزی) دارند. اما در بیماری آلزایمر، این پروتئین‌ها دچار نقص عملکردی شده و به یکدیگر می‌چسبند و رشته‌های پیچ‌خورده‌ای به نام نوروفیبریلا‌ری تانگلز تشکیل می‌دهند.

این تانگل‌ها نورون‌ها را مسدود کرده و مانع دریافت مواد مغذی و سیگنال‌های حیاتی برای زنده ماندن می‌شوند. با مرگ بیشتر نورون‌ها، حافظه، تفکر و رفتار به طور فزاینده‌ای مختل می‌شود و به کاهش شناختی شدید منجر می‌گردد.

RI-AG03 با هدف‌گیری هر دو ناحیه تجمع پروتئین Tau، یک رویکرد دوتایی ارائه می‌دهد که تاکنون بی‌نظیر بوده است.

پروفسور آمریتپال مودهر از دانشگاه ساوتهمپتون گفت: این دارو برای اولین بار به طور مؤثری هر دو ناحیه پروتئین Tau را که به‌صورت یک زیپ باعث تجمع آن می‌شوند، مهار می‌کند. این مکانیسم دوگانه، راه را برای درمان‌های مؤثرتر برای بیماری‌های نورودژنراتیو هموار می‌کند.

مزایای روش هدفمند

RI-AG03 به دلیل طراحی هدفمندش، ایمنی بیشتری نسبت به درمان‌های موجود دارد و احتمال بروز عوارض جانبی کمتر است.

دکتر آگیدیس توضیح داد: “سمیت پروتئین Tau به شدت با توانایی تجمع آن مرتبط است. با مهار تجمع، انتظار داریم اثرات مطلوبی مشاهده کنیم. اما مهارکننده‌های فعلی تجمع پروتئین، اغلب با دیگر پروتئین‌ها تداخل داشته و عوارض جانبی ایجاد می‌کنند. RI-AG03 به طور خاص برای پروتئین Tau طراحی شده و احتمال تداخل نامطلوب با دیگر پروتئین‌ها کمتر است.”

تست‌های اولیه و نتایج

این دارو ابتدا روی مگس‌های میوه مبتلا به Tau پاتولوژیک آزمایش شد که توسط دکتر شریاسی چاترجی از دانشگاه ترنت ناتینگهام ایجاد شده بودند. نتایج نشان داد که این دارو تخریب عصبی را کاهش داده و عمر مگس‌ها را حدود دو هفته افزایش داده است؛ افزایشی قابل توجه با توجه به عمر کوتاه این موجودات.

پروفسور مودهر گفت: “زمانی که مگس‌ها این دارو را دریافت نمی‌کردند، تعداد زیادی از فیبریل‌های پاتولوژیک وجود داشت. اما با دریافت دارو، این فیبریل‌ها به طور قابل توجهی کاهش یافتند. هرچه دوز دارو بیشتر بود، بهبود بیشتری مشاهده می‌شد.”

برای بررسی تأثیر دارو در سلول‌های انسانی، این دارو در سلول‌های بیوسنسور (یک خط سلولی انسانی مهندسی‌شده برای تشخیص تشکیل فیبریل‌های پاتولوژیک Tau) در مرکز پزشکی دانشگاه تگزاس ساوت‌وسترن آزمایش شد. نتایج نشان داد که دارو به طور موفقیت‌آمیزی به سلول‌ها نفوذ کرده و تجمع پروتئین Tau را کاهش داده است.

گام‌های بعدی

تیم تحقیقاتی اکنون قصد دارد RI-AG03 را روی مدل‌های حیوانی مانند جوندگان آزمایش کند و سپس به مراحل آزمایش‌های بالینی انسانی برسد.

دکتر ریچارد اوکلی، معاون مدیر تحقیقات و نوآوری در انجمن آلزایمر بریتانیا، گفت: “زوال عقل بزرگ‌ترین عامل مرگ در بریتانیاست و فشار عظیمی بر سیستم بهداشت و درمان ما وارد می‌کند. این تحقیق گام‌های امیدوارکننده‌ای به سوی درمانی جدید و بی‌نظیر برداشته است که Tau را هدف قرار داده و از تجمع آن جلوگیری می‌کند.”

وی افزود: “این دارو پتانسیل دارد که هدفمندتر از داروهای فعلی باشد و ما امیدواریم که عوارض جانبی کمتری داشته باشد. اگرچه هنوز در مراحل اولیه است و نمی‌دانیم که آیا برای انسان‌ها مؤثر و ایمن خواهد بود یا نه، اما یک پیشرفت هیجان‌انگیز است و منتظر دیدن نتایج آینده هستیم.”

:References

Aggidis, A., Devitt, G., Zhang, Y., Chatterjee, S., Townsend, D., Fullwood, N. J., Ruiz Ortega, E., Tarutani, A., Hasegawa, M., Cooper, A., Williamson, P., Mendoza‐Oliva, A., Diamond, M. I., Mudher, A., & Allsop, D. (2024). A novel peptide‐based tau aggregation inhibitor as a potential therapeutic for Alzheimer’s disease and other tauopathies. Alzheimer’s & Dementia. https://doi.org/10.1002/alz.14246